Ubuntu Server 22.04 LVM Disk Yapılandırması 2025: Manuel Kurulum Rehberi

LVM'in Temel Özellikleri

Mantıksal Birim Yönetimi, geleneksel disk bölümlendirmesinin (partitioning) üzerine bir soyutlama katmanı ekler. Bu sayede disk alanını daha dinamik ve kolay yönetilebilir hale getirir.

LVM vs Geleneksel Partition

✅ LVM Avantajları

• Esneklik: Disk alanını istediğiniz zaman artırıp azaltabilirsiniz
• Kolay Yönetim: Birden fazla diski tek bir havuzda yönetebilirsiniz
• Online İşlemler: Sistemi kapatmadan disk ekleyip genişletebilirsiniz
• Snapshot: Yedekleme için anlık görüntü alabilirsiniz
• Performans: Striping ile disk performansını artırabilirsiniz
• Veri Güvenliği: Mirroring ile RAID benzeri koruma sağlanır
• Gelecek Planlaması: Başlangıçta tüm alanı ayırmanıza gerek yok
• Disk Taşıma: Volume Group'ları farklı sunuculara taşıyabilirsiniz

⚠️ LVM Dezavantajları

• Karmaşıklık: Geleneksel partition'dan daha karmaşık bir yapıdır
• Öğrenme Eğrisi: LVM komutlarını öğrenmeniz gerekir
• Boot Sınırlaması: /boot bölümü LVM üzerinde olamaz (GRUB kısıtlaması)
• Kurtarma Zorluğu: Disk arızasında kurtarma işlemi daha karmaşık olabilir
• Performans: Çok hafif bir overhead var (genelde %1-2)
• Tek Disk Hatası: Mirroring yoksa bir disk bozulduğunda tüm Volume Group etkilenir

1. Physical Volume (PV) - Fiziksel Birim

Physical Volume, LVM tarafından kullanılacak temel depolama bloklarıdır. Bunlar tam diskler (/dev/sda) veya disk bölümleri (/dev/sda3) olabilir.

# Physical Volume oluşturma
sudo pvcreate /dev/sdb

# PV listesi görüntüleme
sudo pvs
sudo pvdisplay

2. Volume Group (VG) - Birim Grubu

Volume Group, bir veya daha fazla Physical Volume'ün birleştirilmesiyle oluşan depolama havuzudur. LVM yapılandırmasının ortasında yer alır.

# Volume Group oluşturma
sudo vgcreate ubuntu-vg /dev/sdb

# VG'ye yeni disk ekleme
sudo vgextend ubuntu-vg /dev/sdc

# VG bilgilerini görüntüleme
sudo vgs
sudo vgdisplay

3. Logical Volume (LV) - Mantıksal Birim

Logical Volume, Volume Group içinden ayrılan kullanılabilir disk bölümleridir. Geleneksel partition'ların LVM karşılığıdır.

# Logical Volume oluşturma
sudo lvcreate -n root-lv -L 100G ubuntu-vg
sudo lvcreate -n swap-lv -L 8G ubuntu-vg

# LV listesi görüntüleme
sudo lvs
sudo lvdisplay

Otomatik LVM Kurulumu (Guided Storage)

Ubuntu Server 22.04 kurulum sırasında en kolay yöntem "Use an entire disk" seçeneğini kullanmaktır.

# Kurulum sonrası boş alanı root'a ekleme
sudo lvextend -l +100%FREE /dev/ubuntu-vg/ubuntu-lv
sudo resize2fs /dev/ubuntu-vg/ubuntu-lv

# Disk durumunu kontrol
df -h

LUKS Şifreleme Kullanmalı mıyım?

LUKS (Linux Unified Key Setup), LVM üzerinde tam disk şifreleme sağlar. Ancak sunucu kullanımı için bazı dezavantajları vardır.

Adım Adım Manuel LVM Kurulumu

Ubuntu Server 22.04 kurulum sırasında "Custom storage layout" seçeneğini kullanarak manuel yapılandırma yapacağız.

1. Kurulum Başlangıcı

1. "Guided storage configuration" ekranında
2. "Custom storage layout" seçeneğini seçin
3. "Done" düğmesine basın
4. Boş disk ekranı açılacak: "/dev/sda 200GB free space"

2. Boot Partition Oluşturma

/boot bölümü GRUB bootloader için gereklidir ve LVM dışında olmalıdır.

1. /dev/sda free space üzerine tıklayın
2. Menüden "Add GPT Partition" seçin
3. Açılan formda:

Size: 2G
Format: ext4
Mount: /boot

4. "Create" düğmesine basın

3. LVM Physical Volume Oluşturma

Kalan disk alanını LVM için hazırlayacağız. Bu adım LVM disk yapılandırmasının temelidir.

1. Tekrar /dev/sda free space üzerine tıklayın (~198GB kaldı)
2. "Add GPT Partition" seçin
3. Açılan formda:

Size: 198G (max - tümünü kullan)
Format: "Leave unformatted"
Mount: "Leave unmounted"

4. "Create" düğmesine basın
5. Oluşan partition'ı LVM için işaretlemek gerekir

4. Volume Group Oluşturma

Volume Group, LVM'nin disk havuzudur. Ubuntu LVM yapılandırmasında merkezi role sahiptir.

1. Ana ekranda "Create volume group (LVM)" seçeneğini tıklayın
2. Açılan formda:

Name: vg0 (veya ubuntu-vg, istediğiniz isim)
Devices: 
  [X] partition 3 (197.997G)  ← SPACE ile işaretleyin
Size: - (otomatik)
[ ] Create encrypted volume (kapalı bırakın)

3. "Create" düğmesine basın

5. Root Logical Volume Oluşturma

Root LV, işletim sisteminin kurulacağı ana bölümdür. Linux disk yönetiminde en önemli LV'dir.

1. vg0 free space (197.996GB) üzerine tıklayın
2. Menüden "Create Logical Volume" seçin
3. Açılan formda:

Name: root-lv (veya root)
Size: 185G
Format: ext4
Mount: /

4. "Create" düğmesine basın

6. Swap Logical Volume Oluşturma

Swap alanı, RAM tamamlandığında kullanılan sanal bellektir. Ubuntu Server LVM kurulumunda önerilir.

1. Tekrar vg0 free space (~13GB) üzerine tıklayın
2. "Create Logical Volume" seçin
3. Açılan formda:

Name: swap-lv (veya swap)
Size: 8G
Format: swap

4. "Create" düğmesine basın

7. Yapılandırmayı Tamamlama

Tüm bölümler oluşturulduktan sonra son kontrolü yapın ve kuruluma devam edin.

FILE SYSTEM SUMMARY:
[ /       189.996G  ext4  LVM logical volume  ]
[ /boot     2.000G  ext4  partition           ]
[ SWAP      8.000G  swap  LVM logical volume  ]

AVAILABLE DEVICES:
No available devices

USED DEVICES:
[ vg0 (Volume Group)     197.996G  ]
  ├─ root-lv  189.996G → /
  └─ swap-lv    8.000G → swap

[ /dev/sda               200.000G  ]
  ├─ partition 1  BIOS boot       1.00M
  ├─ partition 2  /boot           2.00G
  └─ partition 3  LVM PV      197.997G

1. Yapıyı kontrol edin
2. "Done" düğmesine basın
3. Onay ekranında "Continue" deyin
4. Kurulum başlayacaktır

Senaryo 1: Mevcut Diskte Boş Alan Var

Eğer Volume Group'ta kullanılmayan boş alan varsa, en kolay genişletme yöntemidir.

# 1. Boş alanı kontrol et
sudo vgdisplay

# Çıktıda "Free PE / Size" satırını kontrol edin
# Örnek: Free PE / Size = 1280 / 5.00 GiB

# 2. Tüm boş alanı root'a ekle
sudo lvextend -l +100%FREE /dev/vg0/root-lv

# Alternatif: Belirli bir miktar ekle
sudo lvextend -L +10G /dev/vg0/root-lv

# 3. Dosya sistemini genişlet (ext4)
sudo resize2fs /dev/vg0/root-lv

# XFS dosya sistemi için:
sudo xfs_growfs /

# 4. Kontrol et
df -h

Senaryo 2: Yeni Disk Ekleme

Sunucuya fiziksel veya sanal yeni disk eklediyseniz, bunu mevcut Volume Group'a ekleyebilirsiniz.

# 1. Yeni diski kontrol et
lsblk
sudo fdisk -l

# Yeni disk: /dev/sdb (örneğin 100GB)

# 2. Yeni diski Physical Volume yap
sudo pvcreate /dev/sdb

# 3. Volume Group'a ekle
sudo vgextend vg0 /dev/sdb

# 4. Boş alanı kontrol et
sudo vgdisplay vg0
# Free PE / Size artık ~100GB gösterecek

# 5. Root'u genişlet
sudo lvextend -l +100%FREE /dev/vg0/root-lv

# 6. Dosya sistemini genişlet
sudo resize2fs /dev/vg0/root-lv

# 7. Kontrol
df -h

Senaryo 3: Mevcut Diski Büyütme (VMware/Cloud)

VMware, AWS, Azure gibi ortamlarda mevcut disk boyutunu artırdıysanız, sistem bu yeni alanı görmeyebilir.

# 1. Sistemi yeniden başlat (bazı durumlarda gerekli)
sudo reboot

# VEYA kernel'e yeni boyutu tara
echo 1 | sudo tee /sys/class/block/sda/device/rescan

# 2. Yeni disk boyutunu kontrol et
lsblk
sudo fdisk -l /dev/sda

# 3. Partition'ı genişlet (eğer LVM 3. partition'daysa)
sudo growpart /dev/sda 3

# Alternatif: parted ile
sudo parted /dev/sda
(parted) print
(parted) resizepart 3 100%
(parted) quit

# 4. Physical Volume'ü genişlet
sudo pvresize /dev/sda3

# 5. PV boyutunu kontrol
sudo pvdisplay

# 6. Logical Volume'ü genişlet
sudo lvextend -l +100%FREE /dev/vg0/root-lv

# 7. Dosya sistemini genişlet
sudo resize2fs /dev/vg0/root-lv

# 8. Kontrol
df -h

Örnek: Gerçek Dünya Senaryosu

200GB disk ile kurduğunuz Ubuntu Server doldu. Hypervisor'dan 300GB'a çıkardınız. İşte adım adım genişletme:

# Durum: /dev/sda 300GB oldu ama sistem hala 200GB görüyor

# 1. Kernel'e yeni boyutu bildir
echo 1 | sudo tee /sys/class/block/sda/device/rescan

# 2. Partition'ı genişlet
sudo growpart /dev/sda 3

# 3. PV'yi genişlet
sudo pvresize /dev/sda3

# 4. Durum kontrolü
sudo vgs vg0
# Free PE / Size artık ~100GB göstermeli

# 5. Root'u genişlet
sudo lvextend -l +100%FREE /dev/vg0/root-lv

# 6. Dosya sistemini genişlet
sudo resize2fs /dev/vg0/root-lv

# 7. Sonuç kontrolü
df -h /
# / bölümü artık ~300GB olmalı

# İşlem süresi: ~2 dakika, downtime: 0 saniye!

Physical Volume (PV) Komutları

# PV oluştur
sudo pvcreate /dev/sdb

# PV listesi (kısa)
sudo pvs

# PV detayları
sudo pvdisplay

# PV'yi genişlet
sudo pvresize /dev/sda3

# PV'yi VG'den çıkar
sudo vgreduce vg0 /dev/sdb
sudo pvremove /dev/sdb

Volume Group (VG) Komutları

# VG oluştur
sudo vgcreate vg0 /dev/sdb /dev/sdc

# VG'ye PV ekle
sudo vgextend vg0 /dev/sdd

# VG listesi (kısa)
sudo vgs

# VG detayları
sudo vgdisplay

# VG'den PV çıkar
sudo vgreduce vg0 /dev/sdb

# VG'yi yeniden adlandır
sudo vgrename vg0 new-vg

# VG'yi sil
sudo vgremove vg0

Logical Volume (LV) Komutları

# LV oluştur
sudo lvcreate -n data-lv -L 50G vg0

# Tüm boş alanı kullanarak LV oluştur
sudo lvcreate -n backup-lv -l 100%FREE vg0

# LV'yi genişlet (boyut belirt)
sudo lvextend -L +20G /dev/vg0/data-lv

# LV'yi genişlet (tüm boş alan)
sudo lvextend -l +100%FREE /dev/vg0/data-lv

# LV'yi küçült (ÖNCELİKLE dosya sistemini küçült!)
sudo resize2fs /dev/vg0/data-lv 30G
sudo lvreduce -L 30G /dev/vg0/data-lv

# LV listesi (kısa)
sudo lvs

# LV detayları
sudo lvdisplay

# LV'yi yeniden adlandır
sudo lvrename vg0 old-lv new-lv

# LV'yi sil
sudo lvremove /dev/vg0/data-lv

Dosya Sistemi Genişletme

# ext4 için
sudo resize2fs /dev/vg0/root-lv

# xfs için (mount point gerekir)
sudo xfs_growfs /

# btrfs için
sudo btrfs filesystem resize max /

Snapshot (Anlık Görüntü) Komutları

# Snapshot oluştur
sudo lvcreate -s -n root-snapshot -L 10G /dev/vg0/root-lv

# Snapshot listesi
sudo lvs -a

# Snapshot'tan geri dön (merge)
sudo lvconvert --merge /dev/vg0/root-snapshot
# Sonra sistemi yeniden başlat

# Snapshot'ı sil
sudo lvremove /dev/vg0/root-snapshot

Sistem Bilgileri

# Tüm LVM yapısını göster
sudo lsblk

# Disk kullanımı
df -h

# LVM raporları
sudo pvs
sudo vgs
sudo lvs

# Detaylı bilgi
sudo pvdisplay
sudo vgdisplay
sudo lvdisplay

# LVM versiyon
lvm version

Sorun 1: Boot Hatası - GRUB Not Found

Kurulum sonrası sistem açılmıyor ve "GRUB not found" hatası alıyorsanız.

Sorun 2: lvextend Sonrası Dosya Sistemi Genişlemedi

LV'yi genişlettiniz ama df -h eski boyutu gösteriyor.

# Neden: resize2fs/xfs_growfs yapmayı unuttunuz

# Çözüm (ext4):
sudo resize2fs /dev/vg0/root-lv

# Çözüm (xfs):
sudo xfs_growfs /

# Kontrol:
df -h

Sorun 3: vgextend Hatası - Device Not Found

Yeni disk eklemeye çalışıyorsunuz ama "device not found" hatası alıyorsunuz.

# Neden: pvcreate yapmayı unuttunuz

# Çözüm:
# 1. Diski kontrol et
lsblk
sudo fdisk -l

# 2. Physical Volume oluştur
sudo pvcreate /dev/sdb

# 3. Şimdi VG'ye ekle
sudo vgextend vg0 /dev/sdb

Sorun 4: VMware'de Disk Genişletme Görünmüyor

VMware'de diski 500GB'a çıkardınız ama sistem hala eski boyutu görüyor.

# Neden: Kernel yeni boyutu görmedi veya partition genişletilmedi

# Çözüm:
# 1. Kernel'i yenile
echo 1 | sudo tee /sys/class/block/sda/device/rescan

# 2. Yeni boyutu kontrol
lsblk
sudo fdisk -l /dev/sda

# 3. Partition'ı genişlet
sudo growpart /dev/sda 3

# 4. PV'yi genişlet
sudo pvresize /dev/sda3

# 5. Boş alanı kontrol
sudo vgs

# 6. LV'yi genişlet
sudo lvextend -l +100%FREE /dev/vg0/root-lv

# 7. Dosya sistemini genişlet
sudo resize2fs /dev/vg0/root-lv

Sorun 5: Swap Alanı Tanınmıyor

Swap LV oluşturdunuz ama sistem kullanmıyor.

# Kontrol:
sudo swapon --show
free -h

# Çözüm:
# 1. Swap'i formatla
sudo mkswap /dev/vg0/swap-lv

# 2. Swap'i aktifleştir
sudo swapon /dev/vg0/swap-lv

# 3. Kalıcı hale getir (fstab'a ekle)
echo "/dev/vg0/swap-lv none swap sw 0 0" | sudo tee -a /etc/fstab

# 4. Kontrol
sudo swapon --show

Sorun 6: LVM Disk Dolu - Emergency Mode

Disk %100 doldu, sistem emergency mode'da açıldı.

# Neden: Root partition tamamen doldu

# Acil Çözüm:
# 1. Büyük dosyaları bul ve sil
sudo du -sh /* | sort -h
sudo du -sh /var/* | sort -h

# Genellikle büyük alanlar:
# /var/log (log dosyaları)
# /tmp (geçici dosyalar)
# /var/cache (cache)

# 2. Log dosyalarını temizle
sudo journalctl --vacuum-time=7d
sudo find /var/log -name "*.log" -type f -delete

# 3. Cache temizle
sudo apt clean
sudo rm -rf /var/cache/*

# 4. Kalıcı Çözüm: LVM genişlet
sudo lvextend -L +20G /dev/vg0/root-lv
sudo resize2fs /dev/vg0/root-lv

✅ Yapılması Gerekenler

• Boş Alan Bırakın: Volume Group'un %10-20'sini boş bırakın (gelecekteki genişlemeler için)
• Snapshot Öncesi: Kritik işlemler öncesi mutlaka snapshot alın
• Yedek Alın: LVM yapılandırma değişikliği öncesi sistem yedeği alın
• İsimlendirme: Anlamlı isimler kullanın (db-vg, web-lv gibi)
• Monitoring: Disk kullanımını izleyin (%80 dolulukta alarm)
• Dokümantasyon: LVM yapınızı dokümante edin (hangi LV ne için kullanılıyor)
• Test Edin: Önce test ortamında deneyin, sonra production'a geçin
• RAID Kullanın: Kritik sistemlerde LVM altında RAID yapılandırın

❌ Yapılmaması Gerekenler

• /boot LVM'de: Asla /boot'u LVM içinde oluşturmayın
• Snapshot Boyutu: Snapshot'ı çok küçük yapmayın (min %20 orijinal boyut)
• Disk Dolu İken Küçültme: LV küçültmeyi disk doluyken yapmayın
• Yedeksiz İşlem: Kritik LVM işlemlerini yedeksiz yapmayın
• Tüm Alanı Kullanma: VG'nin %100'ünü LV'lere ayırmayın
• Birden Fazla VG: Gerekmedikçe çok sayıda VG oluşturmayın (yönetim zorlaşır)
• LUKS Sunucuda: Sunucu ortamında LUKS şifreleme kullanmaktan kaçının

Önerilen Disk Yapısı

Düzenli Bakım Takvimi

Güvenlik Önerileri

• Fiziksel Güvenlik: Sunucu odasına erişim kısıtlayın
• SSH Güvenliği: Key-based authentication kullanın
• Sudo Yetkisi: LVM komutları root gerektir, sudo loglarını izleyin
• Yedekleme: LVM metadata'yı da yedekleyin (vgcfgbackup)
• SMART Monitoring: Disk sağlığını izleyin (smartctl)
• Firewall: Gereksiz portları kapatın
• Güncellemeler: Ubuntu Server'ı düzenli güncelleyin